Hierbij bieden wij u de Kadernota 2025-2028 ter vaststelling aan. Het vormt het bestuurlijk zwaartepunt als het gaat om de inhoudelijke koers en bijbehorende financiële keuzes van de gemeente Barneveld voor 2025 en daarna. De Kadernota kan niet los worden gezien van de Jaarrekening 2023 en de eerste Tussenrapportage op de Programmabegroting 2024. Ook zijn de financiële effecten van de recent gepresenteerde Voorjaarsnota van het Kabinet erin verwerkt.Tevens hebben we kennisgenomen van het onlangs gepresenteerde hoofdlijnenakkoord van het nieuw aan te treden Kabinet. Het is voor nu nog te prematuur om de effecten daarvan op te nemen, maar we zullen deze betrekken bij het opstellen van de Programmabegroting 2025.
De Kadernota is het document waarin diverse lijnen bij elkaar komen, waarin beleidsvoornemens worden afgewogen en de focus wordt gelegd op nieuwe beleidsimpulsen en majeure investeringen. We laten daarbij zien welke middelen daarvoor meerjarig beschikbaar zijn. Het is een document met een veelheid aan onderwerpen, tabellen en overzichten. Met uiteindelijk een besluit dat wij u voorleggen. Omwille van een goed overzicht, lichten we eerst in vogelvlucht de opbouw toe van de Kadernota. Die is als volgt:
- Aanbieding:
Samenvatting met daarin onze voorstel als het gaat om de "Basis op orde" en "Verantwoord groeien" met daarbij de contouren van een samenhangend pakket aan financiële voorstellen ter dekking en de te maken keuzes. - Inleiding, uitgangspunten en beslispunten:
Dit is een verdere uitwerking van de "Basis op orde" en "Verantwoord groeien" met bijhorende financiële dekkingspakketten uitgewerkt in scenario's. Het financiële kader dus. Met een meer gedetailleerde toelichting op het financiële meerjarenperspectief en de daarbij gehanteerde uitgangspunten. Ook komt het Meerjareninvesteringsplan (MIP) en het Uitvoeringsplan 2025 aan de orde dat verweven is met de "Basis op orde"en "Verantwoord groeien". We sluiten het onderdeel af met het uiteindelijke besluit dat wij aan uw raad voorleggen met daarin de inhoudelijke en financiële kaders. - Programma's:
In dit onderdeel presenteren wij u de prioriteiten per begrotingsprogramma voor de komende jaren voortvloeiend uit onze visie op de "Basis op orde"en "Verantwoord groeien". Deze prioriteiten zijn een nadere uitwerking daarvan en betrekken wij als een inhoudelijk kader voor de op te stellen speerpunten binnen de Programmabegroting 2025 later dit jaar. - Bijlagen:
Binnen de tekst van de Kadernota wordt hiernaar verwezen en geeft u een meer uitgebreid overzicht. Dan gaat het om de gehonoreerde en niet gehonoreerde beleidstoevoegingen met het daarbij gehanteerde afwegingskader, als ook om de beschreven dekkingspakketten met scenario's en het Meerjareninvesteringsplan (MIP) met uitvoeringsplan MIP 2025
In de Kadernota staan - zo op het eerste gezicht - veel cijfers, financiële perspectieven en diverse meerjarenoverzichten. En dat is ook nodig om te laten zien welke keuzes er gemaakt moeten worden. Maar achter al die cijfers en overzichten gaan mensen schuil: onze inwoners, maatschappelijke organisaties en ondernemers. Zij staan voor ons centraal, voor hen maken wij die overzichten en leggen wij u de onze keuzes voor. We willen "zij aan zij" met hen staan. Juist ook in een fase waarin onze gemeente zich zo sterk ontwikkelt. We willen groeien in verbinding. Daarin nemen wij uiteraard onze eigen verantwoordelijkheid als gemeentelijke overheid, maar doen dit samen met onze inwoners, maatschappelijke organisaties en ondernemers. Dat staat voorop. Daarvoor sluiten we zoveel mogelijk aan op de uitvoeringskracht en ideeënrijkdom, die zo sterk aanwezig zijn in onze Barneveldse samenleving.
In deze Kadernota doen wij voorstellen,waarmee de grotere majeure projecten, veelal infrastructureel van aard - mogelijk worden gemaakt. Juist ook in het belang van onze inwoners. Daarvoor is het nodig om financiële middelen vrij te spelen via ombuigingen en opbrengstenverhoging. Onze inwoners en partners zullen dat gaan merken. Juist dan is het zaak om elkaar daarbij goed vast te houden en daarover met elkaar in gesprek te gaan en naar elkaar toe open te staan.
Verantwoord groeien vanuit een solide financiële basis
We zijn gestart op basis van een ambitieus coalitieakkoord. Nu we halverwege de bestuursperiode zijn gekomen, zien we dat veel van dit akkoord de afgelopen twee jaar in uitvoering is gebracht via voorstellen aan uw Raad en geborgd in de Planning & Control-documenten. We liggen goed op koers. Het coalitieakkoord is voor ons onverminderd het kompas om ook de komende tijd op te koersen. Daarbij is het onze inzet om vooral af te maken waaraan we zijn begonnen en waar dat kan wellicht te versnellen. Om vanuit onze drijfveren van “ondernemend, betrouwbaar en zorgzaam” de gemeente Barneveld goed voor te bereiden op de toekomst. Dat laatste stellen we centraal in deze Kadernota: "Verantwoord groeien". De gemeente Barneveld staat de komende jaren voor een behoorlijke groeiopgave. Om deze groei te faciliteren zijn investeringen nodig in zowel de fysieke leefomgeving als de sociale dimensies van de leefomgeving. Groei buiten vraagt ook om groei binnen waardoor tevens aanvullende investeringen in de ambtelijke organisatie nodig zijn. Kortom, het realiseren van een verantwoorde groei van de gemeente Barneveld vanuit een solide financiële basis. Vanuit die visie leggen wij u onze keuzes voor. Niet alleen voor de korte termijn, maar ook voor naar de komende jaren toe. Om zo zo de basis te leggen voor de benodigde investeringen.
Financieel Meerjarenperspectief
Om vanuit die visie de noodzakelijke maatregelen te kunnen nemen voor nu en in de toekomst moeten er financiële keuzes gemaakt worden. De prognose meerjarenbegroting laat voor de komende jaren namelijk een oplopend tekort zien. Ook al zijn als gevolg van de Voorjaarsnota van het kabinet de scherpe kantjes van het gevreesde “financiële ravijnjaar 2026” er wel van af, toch zien we ons geconfronteerd met een structureel financieel tekort van € 1,9 miljoen in 2025 oplopend naar € 3,6 miljoen in 2026, € 4,4 miljoen in 2027 en € 5 miljoen vanaf 2028 als we geen keuzes maken. De gemeente dient een sluitend meerjarenperspectief te presenteren. In ieder geval moet het eerste of laatste jaar van het meerjarenperspectief structureel sluitend zijn. In het onderstaande overzicht is de prognose van de meerjarenbegroting, voor het maken van nadere keuzes, weergegeven. Uiteraard lichten wij de ontwikkelingen die leiden tot deze prognose en de keuzes die wij voorstellen in de voorliggende Kadernota toe.
Zoals gezegd, ziet de gemeente zich geconfronteerd met een financiële opgave welke om keuzes vraagt. Dat is ook wat u ons expliciet hebt gevraagd om te doen via de vorig jaar bij de kadernota 2024 aangenomen motie. Namelijk om scenario's met daarbij keuzemogelijkheden te formuleren gericht op een sluitende begroting vanaf 2026. Aan deze motie geven wij invulling door u in deze Kadernota een aantal ombuigingsscenario's voor te leggen. Enkel het zorgen voor een sluitend financieel perspectief is voor ons college echter niet voldoende. Om de gemeente verantwoord verder te laten groeien, stellen wij u voor om juist nu bij deze Kadernota een stap verder te zetten en de daarvoor de nodige extra investeringen en beleidsimpulsen te doen. Dat kan alleen als we daarvoor extra financiële ruimte (€ 5 miljoen) vrij weten spelen bovenop het dichten van het geprognosticeerde financiële tekort (€ 4 - 5 miljoen). Oftewel, een grotere ombuigingsopgave, die vraagt om keuzes.
Keuzes
Om die keuzes te kunnen maken, willen we u zo goed mogelijk inzicht geven in wat nodig is (inhoudelijke keuzes) en de wijze waarop we dat financieel (financiën) mogelijk willen gaan maken. Wij bieden u hiermee keuzemogelijkheden aan ten behoeve van uw eigen afweging. Uitgangspunt bij het bepalen van onze keuzes is dat wij financiële ruimte zoeken met toepassing van de volgende werkwijze: eerst "oud voor nieuw", dan bezuinigen en daarna eventueel de opbrengsten verhogen. Alle drie de elementen zitten in onze voorstellen. Graag laten wij u zien hoe wij daarbij te werk zijn gegaan. Door de inhoud voorop te zetten en daarna de confrontatie met de benodigde financiën aan te gaan.
Inhoud:
Allereerst de inhoud. Als het gaat om de inhoudelijke keuzes, dan hanteren wij daarbij als kader de volgende twee termen, te weten:
- Basis op orde
- Verantwoord groeien.
Onder "basis op orde" verstaan we met name de financiële basis. In de Kadernota voor 2024 is er bewust voor gekozen om tekorten in 2026 en verder te laten staan. In de hoop en verwachting dat het Rijk nog zou bijsturen op de financiële teruggang voor gemeenten in 2026. Dat is deels gebeurd, maar deels ook niet. Binnen "Basis op orde" schetsen wij het perspectief inclusief maatregelen gericht op een sluitende begroting. "Basis op orde" moet ook worden gelezen als ‘organisatie en uitvoering op orde’ voor de toekomst. Ook dat is van groot belang. Via de beleidstoevoegingen voor 2025 wordt daar nadrukkelijk aandacht aan besteed. Voor nu ligt de focus bovenal op de financiële basis voor onze gemeente. Daarnaast trekken we ook ten aanzien autonome ontwikkelingen en areaaluitbreiding een fors been bij. Zoals bijvoorbeeld met betrekking tot de kostenontwikkelingen voor onder andere het sociaal domein. Ook onze zorgzaamheid verdient het om op orde te zijn en te blijven.
Onder "Verantwoord Groeien" verstaan we vooral de wens om het voorzieningenniveau in gemeente Barneveld gericht te laten meegroeien met de langjarige groei in inwoners van onze gemeente. Al jarenlang is de gemeente Barneveld groeiende: tussen 2010 en 2024 zijn er circa tienduizend inwoners bijgekomen en tot 2030/2035 zal dit aantal met nog eens circa tienduizend inwoners doorgroeien. Dat vraagt om het structureel uitbreiden van maatschappelijke voorzieningen zoals bijvoorbeeld onderwijsruimte, sportfaciliteiten en wegeninfrastructuur. Daarnaast voorzien we dat op een aantal activiteiten van de gemeente nieuw beleid is gewenst. Ook daarvoor willen we ruimte maken onder het kopje ‘Verantwoord groeien’.
Deze Kadernota bevat uiteraard ook de reguliere zaken waarvoor een dergelijk nota wordt opgesteld: zoals het inschatten van autonome ontwikkelingen en het voorstellen van beleidstoevoegingen gerelateerd aan "Basis op orde" en aan "Verantwoord groeien". Daarnaast maken we via het Meerjareninvesteringsplan gerichte keuzes ter ondersteuning van de " Basis op orde"en "Verantwoord groeien".
Zo was destijds In het Meerjareninvesteringsplan 2022 al een lange lijst van benodigde investeringen opgenomen. Stuk voor stuk investeringen die herkenning oproepen. In die zin dat ze nodig zijn om het voorzieningenniveau in de gemeente Barneveld in de pas te laten lopen met de ontwikkeling van de gemeente. Bij de behandeling van dat 10-jaars overzicht van het MIP werd toen aangegeven dat een groot deel van de gewenste investeringen financieel nog niet was gedekt. En dat klopt. Daarom hebben we onszelf in deze Kadernota voor 2025 de opdracht opgelegd om hiervoor nu wel in een dekking te voorzien. Om daarmee voor circa 100 miljoen euro aan extra investeringen te kunnen doen ten behoeve van onze samenleving. Investeringen voor de komende 8 tot 10 jaar dus, die we kunnen financieren en ook qua uitvoeringscapaciteit aan kunnen.
Financiën:
Om activiteiten en investeringen binnen "Basis op orde" en "Verantwoord groeien" mogelijk te maken, zijn nadere ombuigingen en maatregelen nodig. Dan gaat het om een ombuigingsopgave, die ligt in een bandbreedte van € 4 - 9 miljoen. Concreet betekent dit dat:
- € 4 - 4,5 miljoen deels ingaand vanaf 2025 structureel nodig is voor de "Basis op orde" in combinatie met het realiseren van een sluitend meerjarenperspectief;
- € 5 miljoen structureel vanaf 2026 voor "Verantwoord groeien".
Daarvoor presenteren wij u een samenhangend pakket van maatregelen en scenario’s, die dit mogelijk maken en in oplopende mate invulling geven aan de bandbreedte van € 4 - 9 miljoen. Uiteindelijk willen wij € 9 miljoen aan ombuigingen realiseren.
De uitwerking vindt plaats via drie pakketten,die verderop in de Kadernota worden uitgewerkt, te weten:
- Basispakket: omvang: € 1,5 - 2,5 miljoen structureel (vanaf 2025 via ingroei)
- Basispakket plus: omvang: € 1,0 - 2 miljoen structureel (vanaf 2025 via ingroei)
- Aanvullend pakket: omvang: € 5,0 miljoen structureel (vanaf 2026 gefaseerd)
Met behulp van het Basispakket en Basispakket Plus wordt samen een bijdrage geleverd van € 4 - 4,5 miljoen aan de ombuigingen. Hiermee wordt voldaan aan de onderkant van de bandbreedte, hetgeen resulteert in een sluitend financieel perspectief, waarbij we tevens zorgen voor de "Basis op orde". Met behulp van het "Aanvullend pakket" stellen wij maatregelen voor die additioneel nog eens € 5 miljoen opleveren en die rechtstreeks bijdragen aan onze inhoudelijke ambities met betrekking tot het "Verantwoord groeien" van onze gemeente de komende jaren. Daarnaast willen wij een bestemmingsreserve 'verantwoord groeien' instellen die hieraan kan bijdragen. Voor het instellen hiervan doen wij bij de jaarverslaggeving 2023 een voorstel.
Schematisch weergegeven gaat het in deze Kadernota om het volgende:
|
Op te lossen vraagstuk |
Hoe opgelost in Kadernota |
Welke uitwerking volgt nog |
|
Basis op orde (structureel financieel dekkend plus een organisatie die de basisopgaven voor de gemeente Barneveld aan kan) (incl. autonome ontwikkelingen en beleidstoevoegingen)
(Benodigd 4 miljoen euro structureel vanaf 2025) |
Via 2 pakketten ondergebracht in:
Basispakket (realistisch begroten fase 2: benodigd € 1,5-2,5 miljoen ingroei vanaf 2025)
Basispakket-plus (kostendekking leges, inhuur beperken, verlengen afschrijvingstermijn): benodigd € 1-2 miljoen ingroei vanaf 2025 |
Uitwerking en vaststelling in de Begroting 2025
|
|
Verantwoord groeien:
(Benodigd 5 miljoen euro structureel vanaf 2026) |
Via 9 scenario's ondergebracht in:
Aanvullend pakket:
Daarnaast het instellen van:
Reserve "Verantwoord groeien"
|
Uitwerking en vaststelling van de 9 scenario's in de Kadernota 2026
Instelling Reserve in 2024
|
|
Meerjareninvesteringsplan (MIP) opstellen |
Voorstel voor Uitvoeringsplan MIP 2025 (inclusief jaarschijf). Dit betreft de reguliere investeringen en de investeringen die onder het eerder ingestelde investeringsplafond kunnen vallen). |
Vaststellen bij behandeling Kadernota 2025
|
Keuzes, fasering en het gesprek
Voorliggend hebben wij u onze aanpak geschetst met daarin onze keuzes om verantwoord te kunnen blijven groeien op basis van een sluitend meerjarenperspectief. Door een gericht onderscheid te maken in “De basis op orde” en “Verantwoord groeien” met bijbehorende dekkingspakketten (Basispakket, Basispakket Plus en Aanvullend pakket) realiseren wij een gezond financieel huishoudboekje, kunnen we de dingen doen die in de basis nu noodzakelijk zijn en zijn we tegelijkertijd in staat om ook de nodige extra investeringen in gang te zetten.
Wij hebben oog voor de ontwikkelingen in de samenleving en zijn ons er van bewust dat deze keuzes weliswaar noodzakelijk zijn, maar tegelijkertijd gevolgen hebben voor onze inwoners. Dit speelt met name met betrekking tot de maatregelen uit de scenario's die onderdeel zijn van het Aanvullend pakket. Met name die dienen als dekking voor de investeringen en beleidsimpulsen vanuit "Verantwoord groeien" en zijn nodig vanaf 2025. Fasering behoort hierbij nadrukkelijk tot de mogelijkheden. Dat geeft ons ook tijd om samen met u en onze inwoners in gesprek te gaan. Kort na het zomerreces leveren wij een projectplan op over hoe de scenario’s uit te werken. In dit projectplan zit nadrukkelijk ook het plan hoe raad, inwoners en maatschappelijke partners betrokken worden.Streven is dat de inhoudelijke keuzes in april 2025 helder zijn en definitief worden vastgesteld bij de Kadernota 2026. In het volgende stroomschema hebben wij de voorlopige stappen weergegeven. De definitieve uitwerking volgt in het projectplan.
Wij zijn ervan overtuigd dat de gemeente Barneveld een aantal investeringen nodig heeft om de groei van de afgelopen jaren en de nog komende groei bij te houden qua voorzieningenniveau etc. Investeringen die geen uitstel dulden en waarvoor nu de voorbereidingen moeten kunnen worden gedaan. In deze Kadernota leggen wij daarvoor de financiële basis. Nadere uitwerking volgt richting uw Raad. Uiteraard kan er ook voor worden gekozen om minder ruimte te maken voor kapitaalslasten. Dan kan er ook minder geïnvesteerd worden. Dat is een keuze die wij niet willen maken. Door het zowel te hebben over "de basis op orde" als ook over "verantwoord groeien" wordt recht gedaan aan de slogan ‘ondernemend, betrouwbaar en zorgzaam’.
Tot slot
In deze Kadernota laten we u langs de lijnen van "basis op orde" en "verantwoord groeien" in combinatie met het MIP (en uitvoeringsplan 2025) en de per programma uitgewerkte prioriteiten (inclusief beleidstoevoegingen) duidelijk zien welke keuzes wij maken voor de komende jaren.
Keuzes maken betekent tegelijkertijd ook dat je bepaalde zaken niet doet. U vindt dit terug in de lijst met niet-gehonoreerde beleidstoevoegingen. Toevoegingen die we hebben gewogen volgens een vooraf opgesteld afwegingskader. Wat we niet gaan doen of wellicht minder heeft ook direct te maken met de door ons voorgestelde ombuigingsscenario's. Effecten van die scenario's zorgen ervoor dat we bepaalde activiteiten niet langer gaan doen, meer verantwoordelijkheid leggen bij de samenleving, dan wel dat we het ambitieniveau van bepaalde activiteiten versoberen en waar mogelijk opbrengsten verhogen. Wij maken nu die keuzes en werken die - zoals gezegd - in samenspraak het komende jaar verder uit. Dat geldt ook voor het MIP, waarin we u laten zien wat we meerjarig wel doen en ook wat we vooralsnog niet doen.
We realiseren ons dat deze Kadernota geen standaard-Kadernota is. Dat wat we niet doen, heeft zijn directe weerslag op de samenleving. Het gaat om een ingrijpend pakket aan maatregelen, waarbij voor ons het welbevinden van de gemeente Barneveld onze drijfveer is om u voor nu, de komende vier jaren, maar ook voor de langere termijn deze voorstellen te doen.
- Kadernota 2025-2028
- Aanbieding
- Inleiding, uitgangspunten, keuzes en beslispunten
- Financieel Meerjarenperspectief 2025-2028
- Programma's
- Bijlage 1. Beleidstoevoegingen 2025-2028
- Bijlage 2. Niet op te nemen beleidstoevoegingen
- Bijlage 3. Maatregelenpakketten
- Bijlage 4. Meerjareninvesteringsplan
- Bijlage 5. Uitvoeringsplan MIP 2025
- Bijlage 6. Niet op te nemen investeringen in Uitvoeringsplan 2025